بررسی ارتباط هستی شناسانه نور و ظلمت در اندیشه سهروردی

thesis
abstract

در نظام اشراقی، اشیاء هستی در دو دسته ی نور و ظلمت جای می گیرند. امّا تحقق در این نظام، چیزی جز ظهور که ویژگی منحصر نور است، معنا نمی شود و از سوی دیگر، میان نور و ظلمت رابطه علّی تعریف می شود. حلّ اشکالاتی از جمله توجیه ناپذیر بودن تحقق در موجوداتی که ظهور ندارند و یا عدم سنخیت نور و ظلمت را باید در ارتباط علّی ظلمت با نور و ارتباط هر دو با تحقق و هستی جست. سهرودی، منشأ صدور عالم ظلمانی جسم را ظهور فقر ذاتی نوراقرب می داند که به تبع ظهور کمالات نورالانوار برای وی ظهور می یابد. در نظر وی «ظهور فقر» و «تحقق عالم جسم»، تمایز مصداقی نداشته و همین ظهور تبعی در نگاهی دیگر، تحقق عالم جسم است. پس نور، واسطه در عروض تحقق برای ظلمت شده است و تحقق ظلمت به تحققی مستقل از تحقق نور نیست. لذا چیستی و نحوه ی تحقق ظلمت تا حدود زیادی قابل تطبیق با چیستی و نحوه ی تحقق ماهیت می شود. در پاسخ به اشکال سنخیت نیز، «سنخیّت ظلّی» یعنی تابعیّت مطلق و محاکات ظلمت از نور مطرح می شود. در این رویکرد، «صدور» نیز از معنای ایجاد موجوداتی مستقل و مباین به معنای عرفانی «ظهورِ» مظاهری غیرمستقل تغییر پیدا می کند. تعابیر دیگر عالم جسم نیز می توانند با این نگاه به رابطه ی نور و ظلمت سازگار باشند. «ظلمت» اشاره به ذات تاریک جسم دارد که جز با ظهوری تبعی قابلیّت تحقق نمی یابد. «برزخ»، در معنای حالت ثانوی، می تواند منع تحقق مرتبه ای ضعیف تر بعد از خود را نشان داده و در معنای حیلولت معرفت شناختی، می تواند حجاب بودن عالم جسم و در معنای حیلولت وجودشناختیِ برگرفته از آموزه ی صیرورت افلاطونی، بینابینی ظلمت را میان ظهور مستقل و عدم ظهور محض بنماید. «ظل» به معنای تابع در تحقق، رابطه ی علّی نور و ظلمت را نشان می دهد. در مجموع، تبیین ظلمت به عنوان «حدّ و مرز نور در مرتبه‎ی عالم جسمانی»، می تواند شاهدی باشد بر وحدت انگاری هستی شناسی حکمت اشراق و آن را از منتسب شدن به «ثنویت فلسفی» یا ثنویت در سنخیّت مبرا کند.

similar resources

اصالت نور و تحقق تبعی ظلمت در اندیشۀ سهروردی

شیخ اشراق در برخی آثار خود ـ علاوه بر نور ـ بر تحقق ظلمت در عالم خارج نیز تصریح نموده است. در نوشتار پیش رو ضمن اشاره به تلقّی سهروردی از نور و ظلمت، مقوله بندی اشراقی موجودات، تصریحات شیخ اشراق بر تحقّق تبعی ظلمت، پیشینۀ تفکّر وی و توجّه به معانی مختلف مفاهیم «اصیل» و «اعتباری»؛ نسبت بین نور و ظلمت در اندیشۀ شیخ اشراق و فرآیند تطبیق این دو بر مفاهیم وجود و ماهیت مورد تحلیل قرار گرفته است. در این ر...

full text

شهر نور و ظلمت در شعر سهراب

در جهان‌بینی ایرانی با دو عالم ویژه، یعنی عالم نور و ظلمت، روبه‌رو هستیم. این دو عالم برگرفته از تعالیم ارزش‌مند زردشت در تقسیم جهان به دو بخش تحت سلطة اهورا و اهریمن است. اندیشه‌ای که با نفوذ در باورها و مکتب‌ها ماندگاری خود را تضمین کرده است. در شعر سهراب سپهری بازتاب این دو عالم را به‌وضوح مشاهده می‌کنیم. سهراب برای به تصویر‌کشیدن عالم نور که، برخلاف عالم ظلمت یا دنیا، عالمی انتزاعی است از د...

full text

اضطرابهای هستی شناسانه ناصرخسرو

ناصرخسرو(394-481 ه.ق.) بیش و پیش از آنکه شاعر باشد، فیلسوف، استاد اخلاق و کلامیِ ژرف­اندیشی است که تمام همّ او بیم­دادن مخاطبان به پرهیز از ظاهربینی و تأکید بر ضرورت تأمّل و ژرف­نگری در امور عالم بوده است. هدف اصلی ناصرخسرو از سرودن اشعار، توجّه­دادن به تحوّل و استعلای شخصیّت انسان است. وی معتقد است انسان موجودی است که ماهیّتش از قبل مشخص نیست ومی­تواند براساس «آزادی» و «انتخاب» به وجود واقعی خود دست ...

full text

بررسی ابعاد هستی شناسانه و معرفت شناسانه خیال از دیدگاه سهروردی و ملاصدرا

خیال از دو جنبه هستی شناسانه و معرفت شناسانه، حائز اهمیت است. مکتب فکری اهل مشاء، فاقد بررسی هستی شناسانه آن به معنای اعتقاد به عالم خیال به عنوان یکی از عوالم هستی است. پس از طرح نظریه عالم خیال توسط سهروردی بر اساس عقاید حکمای ایران باستان و نظریات فرزانگان یونان، در فلسفه اسلامی با مخالفت عده ای از فلاسفه و نقد آن و موافقت و پذیرش آن توسط عده ای دیگر از فلاسفه، مواجه شد و از حکمت اشراق وارد ...

بررسی تطبیقی نظریۀ «اندیشۀ هستی شناسانه» پارمنیدس و دکارت

یکی از مسائل مطرح در بحث هستی‌شناسی، نحوه ارتباط میان هستی و اندیشه است. در میان فیلسوفان پیش سقراطی، پارمنیدس به‌عنوان حکیمی برجسته، با نگاهی وجود شناسانه به بررسی چگونگی تعامل هستی و اندیشه پرداخته است. او هستی و اندیشه را یکی می‌داند و می‌گوید آنچه می‌تواند اندیشه شود هستی است و نیستی اندیشه کردنی نیست؛ یعنی اندیشه فقط به هستی تعلق می‌گیرد و آن را ادراک می‌کند. از سوی دیگر این ارتباط در اندی...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


document type: thesis

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شهید مطهری - دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023